Ο τόπος που γεννηθήκαμε.
Ο τόπος που ζήσαμε.
Ο τόπος που αγαπήσαμε.
Ο τόπος που αγαπάμε.
Κτισμένο στα ριζά της Γκιώνας, αντικρύζοντας στα δυτικά τα λεβέντικα Βαρδούσια, και ανάμεσα τους να κυλάει ο Μόρνος (Δάφνος των αρχαίων), γνωστός σε όλους μας από το φράγμα του στο Κάλλιο, που τροφοδοτεί την Αθήνα με το πιο πολύτιμο δώρο των βουνών αυτών: το πόσιμο νερό..
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ
Το Λιδωρίκι ορίστηκε πρωτεύουσα της Επαρχίας Δωρίδος, (του Νομού Φωκίδος), από το 1833 και από το 1836 πρωτεύουσα του Δήμου Αιγιτίου, που προέκυψε από τη συνένωση των μέχρι τότε Δήμων Αιγιτίου, Υαίας και Κόρακα. Οι πρώτες αναφορές γίνονται στα Βυζαντινά χρόνια. Στον κατάλογο των Επισκοπών, ο Λέων ο Σοφός (886 – 912 μΧ.) αναφέρει και την Επισκοπή Λιδωρικίου, που υπαγόταν στη Λάρισα. Αναφέρεται επίσης και από τον Επίσκοπο Καισαρείας Αρέθα (850 – 932 μ.Χ.).
Το 1912 αναγνωρίσθηκε ως Κοινότητα Λιδορικίου, περιλαμβάνοντας και τους οικισμούς Χάνια Στενού, Λεύκα (μέχρι το 1915), Βραΐλα και Παλαιόκαστρο (μέχρι το 1919). Για την προέλευση και την ορθή γραφή της ονομασίας “Λιδωρίκι” έχουν ειπωθεί και γραφεί πολλά. Επικρατέστερη άποψη είναι ότι προέρχεται από τη λέξη «Λιμοδωριείς – Λιμοδωρίκιος». Πριν από το 1955 παρουσιάστηκε με τη γραφή Λιδωρίκιον και το έτος 1955 επανήλθε στη γραφή “Λιδορίκιον” όμως στα μεταγενέστερα χρόνια επικράτησε η γραφή Λιδωρίκι που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα.
Πρωτεύουσα σήμερα του Καλλικρατικού Δήμου Δωρίδος, βρίσκεται στους πρόποδες της δυτικής πλευράς της οροσειράς της Γκιώνας. Αγναντεύει τη λίμνη του Μόρνου, τα Βαρδούσια και τις κορυφές της Γκιώνας.
Πριν σχηματισθεί η λίμνη του Μόρνου (1980 – 1981), οι Λιδωρικιώτες καλλιεργούσαν τα κτήματα της εκτεταμένης περιφέρειάς τους (μερικά ποτιστικά κοντά στο Μόρνο και τη Μπελεσίτσα) και παρήγαγαν επαρκείς ή και πλεονάζουσες ποσότητες σιταριού και καλαμποκιού και δευτερευόντως όσπρια. Είχαν και καλά αμπέλια κάτω προς τη Μπελεσίτσα, αλλά και στη Βελά, κοντά στη Λεύκα και το Παλαιόκαστρο. Η δυναμικότερη όμως ασχολία τους υπήρξε η κτηνοτροφία. Χιλιάδες γιδοπρόβατα τρέφονταν στη μεγάλη και κατάλληλη για βοσκή περιοχή, που συνδύαζε πεδινή έκταση και τα βουνίσια λιβάδια στη Γκιώνα. Ο ταμιευτήρας του Μόρνου όμως άλλαξε τις συνθήκες της περιοχής μειώνοντας τις εκτάσεις καλλιέργειας και βοσκής
Αρκετοί κάτοικοι αναζήτησαν την τύχη τους στην Αθήνα με αποτέλεσμα ο πληθυσμός να μειωθεί. Διασώθηκαν μερικά κοπάδια, πρόβατα κυρίως, και με τα γάλατα της περιοχής παράγεται η περίφημη και γνωστή διεθνώς φέτα Λιδωρικίου. Μοναδικό και το πρόβειο γιαούρτι και ιδιαίτερα νόστιμα τα ντόπια κρέατα.
ΤΟ ΛΙΔΩΡΙΚΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
Το πρώτο επαναστατικό κίνημα στη Δωρίδα έγινε το 1571 από Λιδωρικιώτες, Βιτρινισιώτες και Γαλαξειδιώτες, αλλά προδόθηκαν και απέτυχαν. Κατά την περίοδο 1670 – 1680, ο Λιδωρικιώτης Γιάννης Κάψης ή Καψής λεηλατούσε και τρομοκρατούσε τα τουρκικά καράβια, μαζί με τα αδέλφια του, και έφτασε να γίνει και Βασιλιάς στη Μήλο.
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας το Λιδωρίκι αποτελούσε πρωτεύουσα Καζά (ένα είδος Επαρχίας ή Δήμου) στον οποίο ανήκαν τα μισά χωριά της σημερινής Δωρίδας. Κατά τον Πουκεβίλ, στα 1815 το Λιδωρίκι είχε 180 οικογένειες (900 κατοίκους), οι μισές Χριστιανικές οι οποίες κατοικούσαν στο συνοικισμό Βαρούσι. Εδώ, σε μια πρόχειρη φυλακή έκλεισαν τον Αθ. Διάκο, όταν κάποτε τον έπιασαν, αλλά τη νύχτα έσπασε το σαθρό ξύλινο παραθυράκι και ξαναγύρισε στο βουνό.
Περιτριγυρισμένο από τις περήφανες και απρόσιτες κορυφές της Γκιώνας και των Βαρδουσίων, αποτελούσε τα χρόνια εκείνα το κέντρο των αρματολών και κλεφτών. Εδώ έστηναν το στρατηγείο τους ή εύρισκαν καταφύγειο θρυλικοί καπεταναίοι και οπλαρχηγοί, όπως ο Σκαλτσοδήμος, Διάκος, Ανδρουτσαίοι, Σαφάκας, Ρούκης, Γεράντωνος, Καλύβας και άλλοι.
Στις 28 Μαρτίου του 1821, οι Σκαλτσοδήμος, Λιδωρίκης, Μαργέλλος, με τις ευλογίες του Παπα – Γιώργη Πολίτη από τη Σεργούλα κήρυξαν την επανάσταση κατά των Τούρκων στην Αγ. Παρασκευή. Αυθημερόν έπεσε το Λιδωρίκι, το πρώτο τουρκικό κέντρο, που απελευθερώθηκε στη Ρούμελη. Από τότε, άλλαξε πολλές φορές χέρια, καταστράφηκε μαζί με άλλα χωριά σ’ επιδρομή των Τούρκων το 1825. Ο Καραϊσκάκης έδιωξε τους Τούρκους το 1826 και βρήκε στις αποθήκες τους 12000 κιλά «γεννήματα» που είχαν συγκεντρώσει από τη φορολογία «δεκάτη» και τελικά το χωριό απελευθερώθηκε οριστικά από το Λ. Τζαβέλλα το 1828.
ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ
Το Λιδωρίκι καταστράφηκε το 1944. Για να εκδικηθούν τη δεινή ήττα που υπέστησαν από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ στη φονική μάχη των Καρουτών στις 5 Αυγούστου του 1944, οι Γερμανοί κατακτητές, κατέλαβαν το ανταρτοκρατούμενο τότε Λιδωρίκι και το έκαψαν στις 29 Αυγούστου του 1944. Πυρπόλησαν 489 κτήρια (320 σπίτια και 169 αχυρώνες και στάβλους) και σκότωσαν πέντε ανήμπορους ηλικιωμένους που παρέμειναν στα σπίτια τους, νομίζοντας ότι θα τους σεβαστούν. Οι άλλοι κάτοικοι είχαν καταφύγει στα βουνά και σε άλλα χωριά. Παρόλα αυτά, πάνω από τα ερείπια και τις στάχτες που άφησαν τα ναζιστικά στρατεύματα, το χαρακτηρισμένο ως «Μαρτυρικό Χωριό» Λιδωρίκι ξαναχτίστηκε, με σεβασμό στις ιστορικές καταβολές και την παραδοσιακή αρχιτεκτονική.
ΤΟ ΛΙΔΩΡΙΚΙ ΣΗΜΕΡΑ
Ο επισκέπτης μπορεί να περάσει ευχάριστες στιγμές γαλήνης στο Λιδωρίκι, οποιαδήποτε εποχή και αν το επισκεφθεί. Η τεχνητή Λίμνη του Μόρνου σε συνδυασμό με τους ορεινούς όγκους, έχει δημιουργήσει γοητευτικό τοπίο
Ενοριακός ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής με το επιβλητικό καμπαναριό της Ζωοδόχου Πηγής που αποτελεί σήμα κατατεθέν της κωμόπολης. Στον ναό φυλάσσεται τμήμα από τα ιερά λείψανα του Αγ. Ιγνατίου, που παραχωρήθηκαν από την ερειπωμένη μονή Αγίας Μαρίνας Κλήματος Υαίας στα Βαρδούσια.
Πανηγυρίζει και ο παλαιός ναός του Αγίου Γεωργίου στο Βαρούσι, οπότε γίνονται και αθλητικοί αγώνες (ρίψη λιθαριού κλπ.).
Νεόδμητα τα δύο γραφικά εκκλησάκια Προφ. Ηλίας και Αγ. Γεώργιος, Ανάληψη, και Κοσμάς ο Αιτωλός απέναντι από τη λίμνη, κοντά στο Στενό.
ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ
Μαζί με τους φίλους σας, ας το επισκεφθείτε. Στεγάζεται σε ένα όμορφο πετρόκτιστο κτίριο, δωρεά των Αδελφών Κάππου, χωριανών μας της διασποράς. Ας επιβραβεύσουμε την προσπάθεια, την υπομονή και την επιμονή και προπαντός το μεράκι και την αγάπη όλων των συντελεστών, για να έχει το χωριό μας ένα πόλο έλξης επισκεπτών.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ
Στο παλιό πέτρινο Δημοτικό Σχολείο, στεγαζόταν η Αρχαιολογική Συλλογή Λιδωρικίου, όπου, αφού προηγουμένως έγιναν οι απαραίτητες διαμορφώσεις και εγκαταστάσεις ασφάλειας, μεταφέρθηκε ένα μέρος από τους θησαυρούς που αποκαλύφθηκαν στην ανασκαφή της σημαντικής αιτωλικής πόλης του Καλλίου, λίγο πριν κατακλυσθεί από τα νερά της τεχνητής λίμνης του Μόρνου. Από τα γλυπτά αυτά ξεχωρίζει το άγαλμα της Περσεφόνης.
Το μεγαλύτερο όμως μέρος των αρχαιολογικών ευρυμάτων, μεταξύ των οποίων, ένα άγαλμα της κόρης, κεφαλή δαιμονικής μορφής, άγαλμα χρόνιου δαίμονα, άγαλμα νύμφης, άγαλμα Αφροδίτης, άγαλμα Αρτέμιδος, ένα πήλινο αγαλματίδιο μικρού παιδιού και διάφορα άλλα σφραγίσματα, μεταφέρθηκε προς συντήρηση και καλύτερη φύλαξη στο Μουσείο των Δελφών.
Όμως, ενώ, όπως θα ήταν το σωστό, τα αρχαιολογικά αυτά ευρύματα, θα έπρεπε, αφού καταγραφούν, ταξινομηθούν και συντηρηθούν, να επανέλθουν στο φυσικό τους χώρο, και συγκεκριμένα στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Λιδωρικίου, για διαρκή έκθεσή τους, εν τούτοις αυτά μεταφέρθηκαν στο Μουσείο της Άμφισσας, όπου και εκτίθενται.
Διευκρινίσεις :
(1) Το κείμενο της ανάρτησης είναι από την ιστοσελίδα του Δήμου Δωρίδας, εκτός των όσων αναφέρονται στο Λαογραφικό Μουσείο και στο Αρχαιολογικό Μουσείο.
(2) Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο του Συλλόγου και μας έχουν αποσταλεί από τα μέλη και φίλους μας